به گزارش تابناک خراسان جنوبی، محمد عرب مسئول میراث فرهنگی ، شهرستان سرایان عنوان کرد : سده و يا به لهجه بعضي از روستاييان شهرستان سرايان سِدَي از جمله رسوماتي بوده است كه در اكثر روستاها و شهرهاي سرايان برگزار ميشده است و مردم خود را مؤظف به اجراي آن مي دانستند که البته با تفاوت بسيار جزئی كيفيت اجراي آن در همه جاها مثل هم مي باشد .
عرب گفت : معمولاً در همه ي جاها آتش در داخل خيابان و يا كوچه و بعضي از افراد جلوي در خانه هايشان خرمني از آتش روشن مي كردند و بيشتر افراد مخصو صاً جوانان و نوجوانان كوچه از روي آن مي پريدند . و بقيه افراد هم دور آتش حلقه مي زدند و تا تمام شدن آتش همه در اطراف آن مي ماندند و اعتقاد داشتند وقتي كه آتش تمام شود اگر خاكستري كه از آتش بر جاي مي ماند حركت نكند يعني باد آن را به اين طرف و آن طرف نبرد سال آينده اي كه در پيش دارند سالي خواهد بود همراه با باران هاي فراوان و با بركت ( به لهجه خودشان « سالِ » ما يعني سال به نفع مردم و كشاورزان و دامداران ) خواهد بود ، ولي اگر خاكستر باقي مانده از آتش حركت كرد و بادآن را با خود به اين طرف و آن طرف برد سال خشك و بدون باران و همراه با خشكسالي را انتظار داشتند . بدين ترتيب با اعتقاد راسخي كه به اين مراسم داشتند سال آينده را براي خود از نظر خشك سالي و يا سالي همراه با باران پيش بيني مي كردند .
عرب افزود: در اين مراسم علاوه بر درست كردن خرمن آتش گلوله اي از آتش را نيزدرست مي كردند ، براي درست كردن گلوله اي از آتش مقداري پارچه را به مواد آتش زا مثل نفت پر مي كردند و آن را به صورت گلوله اي در مي آوردند و با يك سیم بزرگ به طول حدود يك متر مي بستند وبعد گلوله راروشن كرده و آن را مي چرخاند تكه هايي كه ازپارچه سوخته مي شد روي زمين مي افتاد و يا به بالا پرت مي شد در كل منظره زيبايي را درست مي كرد .
عرب خاطر نشان کرد : از دیگر برنامه های سده این است که کودکان و نوجوانان هنگام شب به صورت گروهی و خواندن شعر مخصوص به خانه اهالی مراجعه کرده و اهل خانه با آجیل ،تخمه و ... از آنان پذیرایی می کنند و جالب اینکه تمام مردم برای پذیرایی از بچه ها تخمه و آجیل آماده می کنند.
وی افزود: همچنین در خانه بزرگترهای فامیل شب نشینی و چراغانی برگزار می شود و شاهنامه خوانی ، حافظ خوانی ، دو بیتی ، آوازهای محلی ، قصه های حماسی و نشست صمیمی بزرگان در کنا ربچه ها از دیگر رسومات سده می باشد. به گفته وی : اين مراسم در گذشته تقريباً در سرايان و همه شهر ها و روستاهاي اطراف آن به اجرا در مي آمد و خوشبختانه الان هم در اکثر نقاط شهرستان اجرا می شود.
وی یادآور شد: : مراسم ویا جشن در هرصورت نکات مهمی در خود نهفته دارد و هر کدام از جشن ها و مراسم های خاص تاثیرات مهمی در بر دارد. اجرای جشنی چون سده ویا نوروز و ... باعث ایجاد روحیه و نشاط و شادی در بین مردم و ایجاد انگیزه برای فعالیت بیشتر میشود.
مسئول میراث فرهنگی سرایان گفت : سده دارای ارزش‌هاي شاخص و منحصر به فرد زیادی است از جمله : شب نشینی در منزل یکی از بزرگان شهر ، نشست صمیمی و دوستانه ریش سفیدان ، تجلیل و خواندن شاهنامه-حافظ-داستان های امیر ارسلان ، مختارنامه وشعرخوانی و افسانه گویی ، هماهنگی بین کودکان-نوجوانان-جوانان و بزرگسالان
وی تاکید کرد: احترام به بزرگان و پیران و ریش سفیدان است چرا که در این مراسم بزرگان روستا در محل یکی از ریش سفیدان جمع می شوند و دید و بازدید دارند.از لحاظ فرهنگی هم در جشن سده اشعار فردوسی،حافظ، مختارنامه و...خوانده می شود و این هم باعث می گردد جوانان با این فرهنگ ها و کتابهای شعر آشنا شوند.بدون شک چنانچه این جشن ها احیاء شود باعث جذب گردشگر و تحول در رونق اقتصادی روستا و یا مکانی که اجرا می شود نیز خواهد شد.
گفتنی است ین مراسم هر سال در سطح شهرستان سرایان بخصوص روستاها با کیفیت خاصی برگزار می شود و با شماره 808 بنام شهرستان سرایان در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.