به گزارش تابناک سمنان: F-22 رپتور پیشرفتهترین جنگنده حال حاضر دنیا است. آمریکا به دلیل اهمیت بسیار بالا، این جنگنده را به هیچ کشوری نفروخته است.
علی محمدی: F-22 رپتور یک هواپیمای جنگنده فوق پیشرفته تاکتیکی است که برای نیروی هوایی آمریکا (USAF) توسعه پیدا کرده است.
F-22 اولین بار در سال ۲۰۰۵ با هدف جایگزین شدن با F-15 های نیروی هوایی آمریکا، وارد خدمت شد.
هواپیمای مافوق صوت دو موتوره F-22 رپتور، در مقایسه با F-15 برد بیشتری دارد. همچنین از قابلیت پنهان کاری بهرهمند است.
F-22 رپتور توسط Aeronautical Systems Center در پایگاه هوایی رایت-پترسون در اوهایو توسعه پیدا کرده است.
در سال ۲۰۰۹ رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا اعلام کرد تولید رپتور به طور کامل متوقف میشود.
به گفته وی وزارت دفاع آمریکا قصد دارد بیشتر روی پروژه لاکهید F-35 تمرکز کند.
آخرین فروند F-22 در سال ۲۰۱۲ تحویل نیروی هوایی آمریکا شد.
این نیرو در کل تعداد ۱۸۳ فروند F-22 رپتور را در اختیار دارد.
لاکهید مارتین یک قرارداد هفت میلیارد دلاری نیز با نیروی هوایی آمریکا در سال ۲۰۱۹ امضا کرد تا به مدت پنج سال سرویس و نگهداری از این هواپیماها را بر عهده بگیرند.
در دهه ۱۹۹۰ شرکتهای لاکهید مارتین، بوئینگ و جنرال داینامیکز با همکاری هم به دنبال تولید نسخه پروتوتایپ (اولیه) از F-22 رپتور بودند.
نسخه اولیه این هواپیما YF-22 نام داشت.
سرانجام اولین مدل F-22 در سال ۱۹۹۷ رونمایی رپتور نامیده شد.
در سپتامبر سال ۲۰۰۲ نیروی هوایی آمریکا نام این هواپیما را به F/A-22 تغییر داد.
این یعنی F-22 حالا یک هواپیمای چند منظوره است که عملیاتهای دیگری به جز درگیری هوا به هوا نیز انجام می دهد.
دوباره در سال ۲۰۰۵ نام این هواپیما به طور رسمی به F-22 تغییر یافت.
تولید اولیه F-22 رپتور محدود بود؛ در ابتدا تنها ۴۹ فروند از این هواپیما تحویل نیروی هوایی آمریکا شد.
این قرارداد اولیه که LRIP نام داشت در سال ۲۰۰۱ امضا شد.
اولین تستهای عملیاتی F-22 در سال ۲۰۰۴ شروع شدند و تا فوریه ۲۰۰۵ تکمیل شدند.
به این ترتیب F-22 رپتور تا سال ۲۰۰۷ به طور کامل عملیاتی و آماده نبرد شد.
در سال ۲۰۰۷ تعداد ۶۰ فروند دیگر F-22 تولید شد.
سفارش کلی این هواپیما به ۱۸۳ فروند رسید و بنا شد تا این هواپیما تا سال ۲۰۱۱ روی خط تولید بماند.
در نوامبر سال ۲۰۰۸ نیز نیروی هوایی با پرداخت ۴۰ میلیون دلار دیگر، تعداد هواپیماهای قرارداد را تا ۱۸۷ فروند افزایش داد.
در سال ۲۰۰۹ نیز نیروی هوایی اولین برنامه ارتقا و بروزرسانی را روی رپتورهای خود پیاده کرد.
اولین واحد عملیاتی F-22A با نام لانگرلی AFB در ویرجینیای آمریکا مستقر است و ۴۰ فروند رپتور در اختیار دارد.
المندورف AFB نیز واحد دیگری است که از رپتور استفاده میکند.
این اسکادران مستقر در آلاسکا هواپیماهای خود را در سال ۲۰۰۷ تحویل گرفت.
هولومان در نیومکزیکو نیز واحد سومی است که رپتورهای خود را در سال ۲۰۰۸ تحویل گرفت.
رپتور اولین ماموریت برون مرزی خود را در فوریه سال ۲۰۰۷ تجربه کرد.
۱۲ فروند F-22 در این سال در پایگاه هوایی Kadena در ژاپن مستقر شدند.
این هواپیماها در می ۲۰۰۷ به آمریکا بازگشتند.
در ژانویه ۲۰۰۹ نیز ۱۲ فروند رپتور دیگر از پایگاه لانگرلی در آمریکا به کادنا ژاپن رفتند و برای مدت ۳۰ ماه در آنجا ماندند.
F-22 رپتور در پروازهای آزمایشی خود موفق به پرواز در حالت سوپر کروز نیز شد.
حالت سوپر کروز به قابلیتی گفته میشود هواپیما بتواند بدون نیاز به استفاده از پس سوز (Afterburner) دیوار صوتی را بشکند.
رپتور میتواند در حالت سوپر کروز به سرعت ۱.۵ ماخ دست پیدا کند.
سوپر کروز یک قابلیت مهم و پیشرفته است و هر هواپیمایی این توانایی را ندارد.
با توجه به اینکه استفاده از پس سوز مصرف سوخت هواپیماهای جنگی را به شدت افزایش میدهد، باعث کاهش برد و مداومت پروازی آنها نیز میشود.
F-22 با اتکا به توانایی سوپر کروز میتواند مدت زمان بیشتری در مقایسه با دیگر جنگندهها در هوا باقی بماند.
همین عامل موفقیت مهمی در جنگ است.
لاکهید مارتین طرحی از نسخه بمب افکن F-22 را نیز با نام FB-22 ارائه کرد که از بالهای دلتای بزرگتری استفاده میکرد.
این مدل برد بیشتری داشت و میتوانست در بیرون بدنه نیز ۴ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم تسلیحات حمل کند.
میزان کلی حمل تسلیحات این نسخه ۱۵ تن بود.
رپتور ۱۸.۹ متر طور و ۵.۱ متر ارتفاع دارد و فاصله نوک بالهای آن ۱۳.۶ متر است.
برد عملیاتی رپتور به ۳ هزار کیلومتر میرسد که برای یک جنگنده رقمی فوق العاده است.
در ساخت سازه F-22 از ۳۹ درصد تیتانیوم، ۲۴ درصد مواد کامپوزیتی، ۱۶ درصد آلومینیوم و ۱ درصد ترموپلاستیک استفاده شده است.
این درصدها مربوط به درصد ماده از وزن کلی هواپیما هستند.
تیتانیوم به دلیل استحکام بالا و وزن پایین مادهای بسیار مناسب در ساخت هواپیما است و میتواند به خوبی تنشهای بحرانی وارده به سازه را تحمل کند.
مقاومت تیتانیوم در برابر دما نیز بسیار بالا است و به همین دلیل در نقاطی از هواپیما که دمای آنها بالاست از تیتانیوم استفاده شده است.
کامپوزیت فیبر کربن دیگر مادهای است که در ساخت هواپیما بکار میرود.
بخشهایی مانند درها، قسمتهایی از بالها و پنلهای ساندویچی لانه زنبوری بدنه از کامپوزیت فیبر کربن ساخته شدهاند.
کاکپیت F-22 رپتور از سیستم HOTAS بهره میبرد.
در این سیستم خلبان تنها با استفاده از یک جوی استیک کنترل گاز و هدایت هواپیما را بر عهده دارد.
در کاکپیت رپتور شش نمایشگر رنگی دیده می شوند و کاکپیت کاملا از نوع مدرن و مشهور به شیشهای است.
یک نمایشگر Kaiser Electronics چند منظوره نیز در رپتور وجود دارد که وضعیت تاکتیکی میدان نبرد روی زمین و هوا را به خلبان نشان میدهد.
این نمایشگر میتواند تهدیدات موجود و اولویت اهداف را به خلبان نشان دهد و برای رهگیری هدف به وی کمک کند.
دو عدد از نمایشگرها سیستمهای ارتباطی، ناوبری، شناسایی و اطلاعات پرواز را به راننده نشان میدهند.
سه نمایشگر نیز اطلاعات اهداف هوایی و زمینی و وضعیت تسلیحات را به خلبان نشان میدهند.
سیستم هداپ دیسپلی رپتور ساخت شرکت BAE سیستمز است و اطلاعاتی نظیر وضعیت تسلیحات، اطلاعات هدف و اطلاعات شلیک را نمایش میدهد.
یک دوربین نیز به طور دائمی اطلاعات سیستم هداپ دیسپلی را ضبط میکند.
سلاح اصلی رپتور در نبرد هوایی نزدیک (داگ فایت) یک توپ M61A2 ولکان است که درست در بالای ورودی هوای سمت راست هواپیما قرار دارد.
این توپ قدرتمند که ساخت جنرال داینامیکز است میتواند در هر ثانیه ۱۰۰ گلوله شلیک کند.
این یعنی نرخ آتش این توپ ۶۰۰۰ گلوله در دقیقه است.
این توپ ۲۰ میلی متری از نوع گاتلینگ (چرخان) و با شش لوله است.
خشاب این توپ ۴۸۰ گلوله را در خود جای داده است.
توپ M61 ولکان سلاح جدیدی نیست و از دهه ۱۹۵۰ میلادی در هواپیماهای آمریکایی استفاده میشود.
این توپ روی جنگندههای F-104 و F-4 فانتوم نیز هست و در جنگ ویتنام خلبانان آمریکایی با همین توپ تعداد زیادی از هواپیماهای روسی نظیر میگ را ساقط کردهاند.
با این وجود نسخهای که روی رپتور نصب شده مدل مدرن و بروزرسانی شده این توپ است که از وزن کمتری برخوردار است.
این نسخه از توپ M61 به جز در رپتور در F-A-18E/F سوپر هورنت نیز استفاده شده است.
رپتور دارای ۴ محل حمل سلاح (پایلون) روی بالها است.
هر پایلون میتواند ۲ هزار و ۲۷۰ کیلوگرم بار را حمل کند، یعنی امکان نصب موشکهای آمرام یا تانک سوخت اضافی روی آنها وجود دارد.
البته به دلیل اینکه نصب سلاح در بیرون هواپیما قابلیت رادار گریزی رپتور را تحت تاثیر قرار میدهد، معمولا اولویت با جایگاههای تسلیحات داخل بدنه است.
رپتور درون بدنه دارای ۳ محل نصب سلاح است.
جایگاه اصلی سلاح میتواند شش عدد موشک آمرام یا دو عدد موشک آمرام به همراه دو بمب ۱۰۰۰ پوندی GBU-32 را حمل کند.
این بمبها از سری بمبهای هدایت ماهوارهای JDAM هستند.
بمبهای JDAM بر خلاف بمبهای هدایت لیزری که در شرایط آب و هوایی بد دقتشان کم میشود، در تمام شرایط آب و هوایی میتوانند اهداف خود را با دقت بالا منهدم کنند.
حتی طوفان شن نیز تاثیر چندانی روی دقت این بمبها ندارد و همین مساله باعث در هم شکستگی روحی نیروهای دشمن نیز میشود.
درون محفظه تسلیحات رپتور سیستم پرتاب موشک از نوع پنوماتیکی EDO Corp وجود دارد که برای پرتاب موشکهای آمرام استفاده میشود.
موشک آمرام یک موشک هوا به هوا با توانایی شلیک در تمام شرایط آب و هوایی است و میتواند اهدافی در برد کوتاه تا متوسط را منهدم کند.
این موشک قابلیت هدایت و نیز توانایی شلیک کن فراموش کن را دارد.
عبارت شلیک کن فراموش کن یعنی پس از شلیک موشک نیازی به هدایت آن تا برخورد به هدف وجود ندارد.
برد موشک آمرام ۵۰ کیلومتر است.
محفظههای کناری رپتور توانایی حمل موشکهای سایدویندر و دیگر موشکهای هوا به هوای کوتاه برد را دارند.
بمبهای هدایت GPS بوئینگ نیز از دیگر تسلیحات متداول رپتور هستند.
این بمبها اولین بار در سال ۲۰۰۷ روی رپتور استفاده شدند و این جنگنده میتواند ۸ عدد از آنها را به همراه دو موشک آمرام با خود حمل کند.
رادار F-22 رپتور از نوع AN/APG-77 است که به طور مشترک توسط نورث روپ گرومن، ریتون الکترونیک سیستمز و الکترونیک سنسورز طراحی شده است.
این رادار از نوع اسکن فعال آرایهای است و از ۲ هزار ترانسمیتر و دریافت کننده تشکیل شده است.
این رادار دقت بسیار بالایی دارد و از قابلیت نگاه به پایین هم برخوردار است.
تولید این رادار پیشرفته از سال ۲۰۰۵ شروع شد.
سیستم ارتباطی، ناوبری و شناسایی در رپتور از نوع TRW CNI است.
این جنگنده از قابلیت جنگ تحت شبکه نیز برخوردار است و میتواند اطلاعات خود را با دیگر واحدهای میدان نبرد نیز به اشتراک بگذارد.
سیستم تشخیص دوست از دشمن نیز از دیگر امکانات رپتور است.
بوئینگ سیستمهای نرم افزاری و اویونیک رپتور را توسعه داده است.
سیستم لیزری LTN-100G که در رپتور دیده میشود نیز ساخت نورث روپ گرومن است.
رپتور از سیستم مکان یابی جهانی و سیستم فرود مایکروویو هم برخوردار است.
به یکی از مهمترین بخشهای F-22 رپتور یعنی موتور آن میرسیم.
در F-22 از دو موتور پرت اند ویتی از نوع F119-100 استفاده شده است.
این موتورها هر یک توانایی تولید رانش ۱۵۶ کیلو نیوتن را دارند.
سیستم تغییر بردار رانش نیز روی این موتورها هست و از این نظر رپتور را باید جزو معدود جنگندههای غربی دانست که از چنین سیستمی برخوردار است.
موتور رپتور از سیستم کنترل دیجیتالی ساخت BAE سیستمز استفاده میکند.
حداکثر سرعت رپتور در بیشتر منابع ۲ ماخ ذکر شده، اما برخی منابع هم مدعی هستند که سرعت واقعی این هواپیما محرمانه نگه داشته شده و بسیار بالاتر است.
توانایی بالای مانور F-22 رپتور در کنار موتورهای قدرتمند آن که از سیستم تغییر بردار رانش هم برخوردار هستند، قابلیت پروازی بسیار بالایی به رپتور بخشیده است.
رپتور را از نظر مانور پذیری باید بهترین جنگنده حال حاضر غربیها دانست.
F-22 رپتور تجربه جنگی زیادی ندارد و به طور محدودی در میدانهای نبرد استفاده شده است.
برای مثال در عملیاتهای آمریکاییها علیه داعش در سوریه، رپتور نیز مورد استفاده قرار گرفت و از آن برای بمباران نیروهای داعش استفاده شد.
رپتورها حدود ۲۷۰ بمب را در ۶۰ مکان مختلف روی نیروهای داعش ریختند.
همچنین به گفته وبسایت Military در سال ۲۰۱۳ یک مورد مواجه رپتور با F-4 فانتوم نیروی هوایی ایران در خلیج فارس نیز گزارش شده است که البته به درگیری منجر نشده و خلبان رپتور تنها اقدام به رهگیری و بررسی چشمی هواپیمای ایرانی کرده است.
این برخورد تاکنون توسط نیروهای ایران تایید یا تکذیب نشده است اما گفته میشود که فانتوم ایرانی در حال رهگیری یک پهپاد MQ-1 پردیتور بود که رپتور نیز برای حفاظت از پهپاد وارد میدان میشود.
رپتور چندین بار نیز بمب افکنهای روسی را نزدیک مرزهای کشورهای غربی رهگیری کرده است.
آخرین حضور رپتور در میدانهای نبرد نیز به سال ۲۰۱۹ و بمباران مزارع خشخاش در افغانستان بر میگردد.
اولین رپتور در سال ۲۰۰۴ در هنگام بلند شدن در پایگاه نیل سقوط کرد.
در سال ۲۰۰۹ نیز یک رپتور دیگر در هنگام پرواز آزمایشی سقوط کرد و یک سقوط منجر به مرگ نیز در سال ۲۰۱۰ گزارش شده است.
آخرین سقوط رپتور نیز به چندی قبل یعنی ماه می سال ۲۰۲۰ در پایگاه هوایی اگلین برمیگردد.
تاکنون تمامی سقوطهای رپتور در داخل خاک آمریکا اتفاق افتادهاند و هیچ رپتوری توسط پدافند یا هواپیماهای دشمن ساقط نشده است.
ساقط کردن رپتور بسیار دشوار است و این هواپیما عملا رقیبی در میدان نبرد ندارد.
روسها پروژه جنگنده رادارگریز خود را به کندی پیش میبرند که دلیل اصلی آن نبود منابع مالی کافی است.
از سویی زمانی که روسها از سوخوی ۵۷ رونمایی کردند، بسیاری از کارشناسان اطمینان حاصل کردند که هواپیمای روسها از نظر فناوری کاملا عقبتر از نمونه آمریکایی است.
چینیها وضعیت بهتری از روسها دارند و توانستهاند چنگدو J-20 را عملیاتی کنند.
اما چنگدو نیز با وجود فناوری بالا به زحمت با رپتور قابل مقایسه است و به خصوص اینکه در هیچ میدان نبردی شرکت نکرده است تا بتوان در مورد تواناییهای واقعی آن اظهار نظر کرد.
چرا F-22 به کشورهای دیگر فروخته نشد؟
زمانی که F-22 رپتور رونمایی شد، اسرائیل از کشورهایی بود که نسبت به دریافت آن علاقه داشت.
اسرائیل با داشتن بیش از ۳۰۰ فروند F-16 از اواسط دهه ۱۹۹۰ یکی از قویترین نیروهای هوایی جهان است و ناوگان F-16 های آن پس از آمریکا دومین ناواگن بزرگ دنیاست.
اسرائیل هواپیمای رادار گریز چند منظوره F-35 را نیز دریافت کرده است و در ناوگان خود دارد.
این هواپیما قابلیت رزمی اسرائیل در منطقه را به شدت افزایش داده است.
اسرائیل به طور مستقیم و غیر مستقیم کمکهای نظامی زیادی نیز از آمریکا دریافت میکند.
مبلغ این کمکها در سال ۲۰۱۹ به ۳.۸ میلیارد دلار میرسید.
با این وجود اسرائیلیها هیچ وقت موفق به خرید F-22 رپتور نشدند.
دلیل این امر را باید در ممنوعیت فروش F-22 رپتور دانست که توسط کنگره آمریکا به تصویب رسیده است.
F-22 رپتور در حال حاضر پیشرفتهترین هواپیمای سرنشین دار در جهان است.
قابلیت رادار گریزی این هواپیما حتی در مقایسه با F-35 نیز با اختلاف زیادی بهتر است.
رادار گریزی بالا در کنار سنسورهای پیشرفته و فناوری تغییر بردار رانش سبب شدهاند تا آمریکا تمایلی به حضور رپتور در سایر ارتشها حتی متحدانش نداشته باشد و سعی کند نظر آنها را به سمت F-35 تغییر دهد.
از سوی دیگر رپتور حتی در صورتی که اجازه صادرات آن وجود داشت، نمیتوانست هواپیمای موفقی در بازار صادرات باشد.
قیمت رپتور بسیار بالاست و کمتر کشوری توانایی خرید آن را دارد.
آمریکا در ابتدا قصد داشت تا ۷۵۰ فروند رپتور را برای نیروی هوایی خریداری کند.
اما افزایش قیمت پروژه سبب شد تا این خرید به ۱۸۷ فروند محدود شود.
همچنین وظیفه اصلی رپتور رهگیری و درگیر شدن با هواپیماهای پیشرفته روسی است.
به همین دلیل خرید آن توسط کشورهایی که با چنین تهدیدی مواجه نیستند (مانند اسرائیل یا کشورهای عربی) چندان توجیهی ندارد.
نیازهای این کشورها را هواپیمای F-35 نیز به خوبی پوشش می دهد.
لطفا مارا در شبکه های اجتماعی یاری کنید:
اینستاگرام تابناک سمنان
Email: semnantabnak@gmail.com
منبع: بیت ران