در این مطلب آمده است:بیلبوردهایی که در سطح شهر تهران عکس آدم آهنی داشت را یادتان هست؛ همان بیلبوردهایی که قصد و تلاششان پایین آوردن ارزش زنان کارمند بود، با این جمله که«بهشت زیر پای مادران است نه کارمندان».
این تنها یکی از نوآوریهای نه چندان مثبت شهرداری تهران در گذشته برای زنانی بود که همزمان با مسئولیتهای خانوادگی، پابهپای مردان نانآور خانه هستند.
حالا اما در دوره جدید مدیریت شهری، گویا شهر چهره دیگری از خود به زنان نشان خواهد داد.
تعداد زنان سرشناس و چهرهای که در بیلبوردهای تبلیغاتی دیده میشوند نسبت به گذشته بیشتر شده است و البته شهرداری تهران در روزهای اخیر هم تصویر توران میرهادی، مادر ادبیات کودکان و نوجوانان را به عنوان یکی از زنان نامدار ایران بر روی تابلوهای تبلیغاتی شهر تهران نصب کرد.
اگر سری هم به ایستگاههای مترو بزنید حتما پلاکاردهای زرد رنگ درباره رفع تبعیض و خشونت علیه زنان را خواهید دید که احتمالا به زودی در تاکسیهای تهران هم جانمایی خواهد شد.
مدیریت شهری در استفاده از فضای شهری و تبلیغ برای رفع تبعیض علیه زنان تازه در ابتدای راه است.
شورای شهر تهران با گرفتن ٦ صندلی سبز برای زنان در اردیبهشت امسال توانست به آن سهم ٣٠ درصدی که اصلاحطلبان برای حضور زنان در عرصههای مدیریتی پیشبینی کرده بودند، برسد.
بعد از آنکه محمد علی نجفی بهعنوان گزینه نهایی شهرداری تهران انتخاب شد ١٢ زن اصلاحطلب از شورا، مجلس و شورایعالی اصلاحطلبان در جلسهای از او انتظارات جامعه زنان از مدیریت شهری را بازگو کردند.
تردد ایمن زنان در شهر، استفاده از آنها در لایههای مدیریتی شهرداری، مشارکت «ان.جی.او»ها و نهادهای مردمی متشکل از زنان و جوانان در مدیریت شهری ازجمله حرفهایی بود که در آن نشست مطرح شد، با این تعریف که زمانی مشکلات زنان در شهر دیده خواهد شد که زنان در لایههای مدیریتی نقش داشته باشند.
همه اینها در شرایطی مطرح شد که در دورههای گذشته، زنان سهم ناچیزی از فضاهای شهری را داشتند و با وجود زنان نامآوری که ایران در طول تاریخ به خود دیده اما کمتر کوی و خیابانی بود که نام زنان بر پیشانی آن خورده باشد.
از سوی دیگر با وجود رفع ممنوعیت حضور ستارهها در تبلیغات کهسال ٩٣ از سوی حسین انتظامی، معاون مطبوعاتی وقت وزیر ارشاد مطرح شد، بیشترین سهم تابلوهای تبلیغاتی به ستارگان مرد تعلق گرفت اما تا همین امروز زنانی چون نیکی کریمی، مهناز افشار، بهنوش بختیاری، الیکا عبدالرزاقی و بهنوش طباطبایی هم به عرصه این تبلیغات راه یافتند.
حالا البته شهردار تهران هم دو شهردار زن در مناطق تهران دارد و یک مشاور و سرپرست امور زنان در معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری؛ زنانی که همراه با اعضای شورا سعی دارند ایدههایی را به شهردار بدهند تا زنان نامآور به نحوی مناسب در شهر دیده شوند و به خواستههای آنها توجه شود.
در سالهای قبل افتخارات بزرگ زنان نامدار ایرانی در شهر دیده نمیشد
فاطمه راکعی یکی از همین زنان است که با حفظ سمت مشاور شهردار تهران در امور زنان، سرپرست اداره کل بانوان شهرداری تهران هم هست.
او درباره اقداماتی که مجموعه مدیریت شهری تهران برای زنان به ویژه در حوزه پیامهای فرهنگی، در دست اقدام دارد به «شهروند» توضیحاتی داد: «همزمان با گرامیداشت هفته زن به زودی بنرهایی در حوزه زنان و در سطح تهران نصب خواهد شد تا در شهر دیده شود.»
او معتقد است که در سالهای قبل هیچ کدام از افتخارات بزرگ زنان نامدار ایرانی در شهر دیده نمیشد و ما تنها بخشی از آنان را در کتابها می دیدیم: «گذرگاهها و معابر و میادین شهر خالی از نام زنان بودند مگر در چند مورد محدود که اصلا کافی نیست.
در حالی که جامعه فرهیخته زنان هم تلاش زیادی در حوزههای فرهنگی، ورزشی، اقتصادی و سایر حوزهها داشتهاند و مردم باید آنها را بشناسند.»
سرپرست اداره کل بانوان شهرداری تهران از تشکیل گروههای مشورتی خبر داد که به سفارش معاونت زنان در شهرداری تهران درحال جمعآوری اطلاعات در این باره است: «این گروهها، پژوهشی برای جمعآوری بانک اطلاعاتی زنان تاریخ ساز در دست انجام دارند و قرار است بیشتر در حوزههای علمی، فرهنگی، ادبی و ورزشی و از دوران معاصر ایران انتخاب شوند تا پیشنهاد نامگذاریها را از این عزیزان آغاز کنیم.»
به گفته او، گروههای مشورتی تا به حال به نام ٢٠ نفر از این زنان تاریخساز ایرانی ازجمله بانو مجتهده امین، دکتر طاهره صفارزاده، سیمین دانشور و توران میرهادی رسیدهاند: «این کار همچنان ادامه خواهد داشت تا ما هم بتوانیم برای نامگذاری معابر، موزهها و مکانهای دیگر شهر هم از آنها استفاده کنیم.
معتقدیم این رویه باید در کشور جا بیفتد که زنان آنطور که دلخواه نظام اسلامی، امام و دین اسلام است، دیده شوند.»
تبلیغ و ترویج منع خشونت علیه زنان در تاکسی
در دوره مدیریت شهری قبل، استفاده از برخی عنوانها در چهره شهر، سعی در حذف زنان در نهادهای اجتماعی داشت و به تبعیض علیه زنان دامن میزد. مثلا در بیلبوردهای تبلیغاتی بیشتر از مردان سرشناس استفاده میشد و برای مناسبتهای مختلف هم پیامهای تبلیغاتی با این مضمون که «به اقتدار تو این خانه ایستادهای مرد/ به احترام غرورت سکوت خواهم کرد» یا تابلوی دیگری که در آن نوشته شده بود «بهشت زیر پای مادران است نه کارمندان» در شهر دیده میشد.
راکعی در این باره هم حرفهایی دارد: «بههرحال این نگاه که زن را فقط در خدمت خانواده و مردان میداند، نیاز به تغییر دارد آن هم در شرایطی که همه زنان در جهان برای به دست آوردن حقوق اجتماعی خود از طریق رسانهها تلاش میکنند. درحال حاضر حتی زنان در کشورهایی مثل عربستان و افغانستان که پیشینه تاریخی ما را هم ندارند با تلاش به ارتقای موقعیت زنان دست یافتهاند اما ما در این ٤٠ سال نتوانستیم به آن جایگاه دست پیدا کنیم.»
او تبلیغ و ترویج منع خشونت علیه زنان در سیستم حملونقل عمومی را از دیگر اقدامات پیشروی شهرداری تهران معرفی کرد: «از تاکسیرانی درخواست کردیم تا در تاکسی، مانیتور یا پلاکاردهایی با تصاویر و جملاتی درباره حفظ حرمت به زنان را نصب کنند تا در این باره فرهنگسازیهای لازم صورت گیرد.
از سوی دیگر، تغییر چهره شهر از ظاهری مردانه به ظاهری انسان محور هم موضوع دیگری است که با همکاری زنان به زودی کلید خواهد خورد.»
راهاندازی سامانهای برای بازگویی مشکلات زنان به شهرداری
تشکیل چهار کمیسیون تخصصی در حوزه زنان برای اجرای برنامههای زنان در محلات، توجه به روشنایی شهر برای جلوگیری از خشونت علیه زنان، رسیدگی به فضا و مبلمان شهری از دیگر اقداماتی است که مشاور شهردار تهران در امور زنان از آن نام برد: «قرار است تهرانی بسازیم که دوستدار زن باشد و زنان هم آن را دوست داشته باشند و بتوانند با امنیت، آرامش و آسایش کامل در آن به گردش بپردازند.
این اتفاق با همیاری زنان در شهر شدنی است ضمن اینکه در مسائلی مثل صرفهجویی در مصرف آب، آلودگی هوا و ترافیک هم می توان به خوبی این تهدیدها را کنترل کرد.»
شهرداری تهران همچنین درحال راه اندازی سامانهای در ارتباط با زنان است تا زنان از آن طریق بتوانند مشکلات محلات را بازگو کنند و همچنین نظرات و پیشنهادات خود را برای ارتقای کیفیت زندگی در محلات به مدیریت شهری بدهند.
راکعی درباره این موضوع هم توضیح داد: «زنان متخصص زیادی در رشتههای مدیریت شهری به ویژه در مقاطع تحصیلی فوق لیسانس و دکترا داریم که از طریق همین سامانه قرار است از آنها برای اصلاح وضعیت شهر دعوت کنیم.
قطعا از پروژههایی که از طریق زنان و انجیاوهایی مرتبط داده شود استفاده میکنیم و یکی از شرطهای ما برای گزینش طرحها، علاوه بر همکاری خودشان این است که ٥٠ تا ٧٠درصد کار، به زنان واگذار شود.
درحال حاضر از طریق اعلام عمومی طرحهای زیادی به دست ما رسیده است تا از طریق مشارکت زنان و فرزندانشان بتوانیم کیفیت زندگی در شهر را ارتقا دهیم.»
او همچنین به توجه نکردن به نیازهای دختران اشاره کرد؛ دخترانی که از دو سو حمایت نمیشوند: «دختران جوان هم زن هستند و هم جوان که در این دو آیتم به آنها توجه نمیشود.
هر تبعیضی در مورد دختران جوان بهطور خاص وجود دارد و مدیریت شهری باید با همکاری دختران این مسأله را لحاظ کند. در گذشته نگاهی که وجود داشت و همچنان هم در جامعه دیده میشود این است که زنان بدون خانواده اصلا دیده نشوند اما از نظر ما اینطور نیست.
زن میتواند با آگاهی و توجه به ویژگیهای خاص خود و با توجه به ظرفیتهای وجودیاش برای ساختن جامعه تلاش کند.» او البته معتقد است که هیچ زنی نیست که خود را پایبند خانواده نداند و به فرزندان و خانوادهاش عشق نورزد: «امیدواریم به زودی در چارچوب قانون و دیدگاههای رهبر، ظرفیتی که در ٤٠ سال اخیر برای پیشرفت علمی، هنری و همه توانمندیهای زنان ایجاد شده است با سرعت بیشتری پیگیری شود.»
مطالبه زنان در شورا
نظر زنان شورای شهر تهران چیست و آنها در این زمینه چه اقداماتی انجام دادهاند؟
زنان شورا که بیش از ٦ ماه است در این جایگاه نشستهاند، هنوز نتوانستهاند طرح یا لایحهای در خور توجه، برای زنان شهر خود داشته باشند و البته معتقدند که 6 ماه هم زمان بسیار کمی است تا نتیجه فعالیتهای آنان مشخص شود. زهرا صدر اعظم نوری یکی از همین زنان است که در اینباره به «شهروند» توضیحاتی داد: «تا زمانی که زنان در لایههای مدیریتی شهرها دیده نشوند و در اداره شهر سهم نداشته باشند نمیتوان انتظار تغییر زیادی در فضای شهری تهران داشت.
اداره شهر تهران با توجه به جمعیت ٥٠ درصدی زنان، باید متعادل باشد و زنان هم در آن دیده شوند.
در یک جامعه متعادل باید منابع انسانی بهعنوان یکی از ارکان توسعه دیده شود و حضور زنان در جامعه بهعنوان یک منبع انسانی باید مدنظر باشد.»
او در ادامه از تلاشهایشان در شورا گفت که برای توجه بیشتر به زنان است: «در شورای شهر ٦ زن در سمتهای رئیس کمیته یا کمیسیون حضور دارند که به احیای مسائل زنان کمک خواهند کرد تا در حیطه مدیریت شهری هم به زنان توجه شود.»
البته به اعتقاد نوری، برای رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد: «وقتی حضور زنان در مدیریت شهری افزایش یابد بهطور طبیعی نگاه به سمت توجه به مشکلات زنان خواهد رفت.
اگر در منطقهای شهردار زن تعیین شود حتما در اداره آن منطقه، زنان هم لحاظ خواهند شد.»
رئیس کمیسیون محیطزیست شورای شهر تهران به حضور زنان هنرمند یا مدیری اشاره کرد که هم خانهدار هستند و هم در سطوح مختلف فعالیت دارند: «اگر هنرمند یا فرد توانایی از زنان دارای اثرگذاری است حتما باید مورد توجه واقع شود حتی از کارهای او در چهره شهر استفاده شود و از این طریق حمایت شود.
کسی که توانایی بیشتر دارد نه به صرف زن بودن، بلکه به صرف توانایی داشتن باید از توانایی او استفاده شود.
ما نمیتوانیم به صرف زن بودن از ظرفیت زنی استفاه نکنیم.»
نوری معتقد است، رویکرد اهمیت دادن به زنان در مدیریت شهری وجود دارد، بنابراین دیگر نیازی به آییننامه نیست، چون سیاستهای کلی برای استفاده از ظرفیت زنان در شهر و حتی تبلیغات محیطی تعیین شده است: «شهرداری هم این سیاستها را به برنامههای کلی تبدیل خواهد کرد تا استفاده از زنان در پروژهها یا پیامهای تبلیغی و فرهنگسازی انجام و به وضعیت زنان و جوانان پرداخته شود.»
شهربانو امانی، عضو دیگر شورا است، او هم در گفتوگو با «شهروند» ابتدا به مردمی اشاره کرد که برای تغییر رویکرد به اعضای شورا رأی دادهاند: «وقتی مادران، زنان، دختران و خواهران در تبلیغات محیطی شهر تهران ازجمله بنرها، نقاشیها یا پیامهای تبلیغاتی بصری غایب باشند یا مثلا پیامها طوری باشد که نیمی از جامعه به رسمیت شناحته نشده است، به دختران و زنان پیامی داده میشود که نشاندهنده تبعیض و نابرابریها است.»
او درباره نشستی که قبل از استقرار نجفی در شهرداری تهران، برگزار شده بود، گفت: «در آن نشست مسأله حضور زنان در مدیریت شهری تهران مطرح شد و اینکه رویکرد زمخت مردانه در شهر کمتر شود.
روندی که ازسال ٩٢ برای حضور ٣٠ درصدی زنان در عرصههای مدیریتی پیگیری شده بود به جایی رسیده که رسیدن به سهم ٣٠درصدی تا پایان دولت دوازدهم جا افتاد.
«حضور زنان تنها در اعمال رأی نیست و باید در حقوق شهروندی و سایر مسائل هم به آنها بها داده شود.»
امانی معتقد است که باید در آستانه ٤٠سالگی انقلاب تغییر ریل و رویکرد داشته باشیم در حالی که هنوز هم برخی تفکرات در مورد زنان از گذشته ادامه دارد: «با تغییر رویکرد نهتنها فقط در تبلیغات میدانی و شهری بلکه باید در باورهای مدیریتی هم به توانمندی زنان توجه کرد تا زنان هم شنیده شوند.»
او این را هم گفت که تبلیغات محیطی و حرکتهای نمادین سرانجام یک روز نتیجه خواهد داد، مثل حرکت نمادین روز درخت کاری که از گذشته شروع شد و حالا مردم آن را به صورت حرکت عمومی انجام میدهند: «بنابراین در حوزه زنان هم می توانیم با تبلیغ و فرهنگسازی شاهد تغییر رویکرد باشیم تا فضای و روحیه مادرانه و با نشاط در عرصه اجتماعی شهر ایجاد شود.
مجموعه مدیریت شهری در بدنه تازه خود، قصد دارد که زنان را به اجتماع بازگرداند تا مدیریت انسان محور در اجتماع شکل بگیرد.»
شهربانو امانی که در گذشته هم چندین بار در شورا نطقهای مهمی در حمایت از زنان داشته است به نگاه مثبت و مطالبهگر مردان شورای شهر تهران برای زنان اشاره کرد: « فراکسیون زنان شورا هر ماه جلسهای با مشاور زنان شهردار تهران دارد تا خواستهها بیان شود که نخستین و مهمترین آن کاهش همه گیر خشونت، علیه زنان و کودکان است.»
خشونت علیه زنان در تهران منفی یک
چند هفتهای است که جمعی از فعالان حقوق زنان پوسترهایی را با مضمون کاهش خشونت علیه زنان طراحی کردهاند؛ پوسترها در شبکههای اجتماعی آنقدر گشت تا در نهایت، صدای آن به گوش مسئولان شهرداری تهران رسید.
مسئولان شهرداری تهران هم حالا از این ایده استقبال کردهاند و مسئولان مترو هم با در دست داشتن بیش از ١٠٠ هکتار از وسعت شهر تهران در زیر زمین، به توصیههای مسئولان شهرداری استفاده کردهاند.
البته محمد بنیحسن، معاون فرهنگی اجتماعی شرکت بهرهبرداری متروی تهران به «شهروند» گفت که پیشنهاد استفاده از این پلاکاردها مطرح شد، ایده را دیدیم و از آن استقبال کردیم: «متروی تهران یا «تهران منفی یک» در هر محله تهران تقریبا یک ایستگاه دارد و بزرگترین سازه اجتماعی است که میتوان از آن با عنوان شهر دوم زیر زمینی تهران اشاره کرد. مترو، روزانه ٣ میلیون جابهجایی از همه قشرها دارد بنابراین بزرگترین سازهای است که میتوان با آن تغییر فکری ایجاد کرد و حتی استرس را از جامعه کم کرد آن هم در شرایطی که هر مسافر بهطور میانگین ٣٠دقیقه در مترو رفتوآمد دارد.» بنیحسن درباره تبلیغاتی که به تازگی در مترو آغاز شده است، توضیح داد: «زنانی که در جامعه هستند، خواهران و مادران خودمان هستند و از حقوق مساوی با بقیه افراد جامعه برخوردار است.
ما در هفته زن تصمیم گرفتیم که برای فرهنگسازی، تکریم و حفظ احترام به زنان از این پلاکاردها استفاده کنیم و احتمالا تا پایانسال هم حفظ خواهد شد.»
او درباره فقر فرهنگی در این حوزهها هم گفت: «حرمت زنان باید حفظ شود و ما هم از طریق این سازه آمادهایم تا برای افزایش سطح فرهنگ جامعه تلاش کنیم و حتی حاضریم این فضا یا گالریهای خود را به صورت رایگان در اختیار ان.جی.اوها قرار دهیم.
البته این طرح مشترک معاونت اجتماعی و فرهنگی و معاونت حملونقل و ترافیک است که تأیید شده است و حالا جز اینکه به صورت پوستر روی دیواره مترو وجود دارد در مانیتورهای داخل قطارها هم نمایش داده خواهد شد.»
گفتنی است؛ پوسترهای زرد رنگ کاهش خشونت علیه زنان، حالا نهتنها مورد استقبال شهرداری تهران قرار گرفته است، بلکه مدیریت شهری تبریز و اصفهان هم برای استفاده از آن در فضاهای شهری، مترو و تاکسی وارد مذاکره با فعالان مبدع این پوسترها شدهاند.
روزنامه شهروند