کد خبر: ۷۹۳۲۰
تاریخ انتشار: ۲۸ مرداد ۱۳۹۴ - ۰۹:۴۴ 19 August 2015

تصويب نامه شماره28557/ت529738 مورخ 10 مرداد 1384 هيات وزيران که اهداف ،راهبردها و اقدام هاي لازم براي فعال سازي و توسعه محور ترانزيت و حمل و نقل شرق را تبیین می کند از جمله تصويب نامه هاي مغفول مانده از دولت اصلاحات است كه به پيشنهاد سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور در تاريخ دهم آبان ماه 83 و به استناد اصل 138 قانون اساسي ارائه شده بود. دراين مصوبه محور ترانزيت و حمل ونقل شرق كشور،مجموعه بندري چابهار و شبكه راه زميني تعيين شده كه از بندر چابهار در استان سيستان و بلوچستان آغاز شده و بعد از عبور از شهرهاي نيك شهر، ايرانشهر، خاش، زاهدان، نهبندان، سربيشه، بيرجند، قائن و فردوس، گناباد، تربت حيدريه و مشهد از يك طرف و از طرف ديگر به نقاط مرزي لطف آباد،باجگيران،و پرسه سو در استان هاي خراسان رضوي و شمالي منتهي مي شود. خروجي هاي اين محور به نقاط مرزي ميلك،دوغارون،ميل 73 و يزدان نيز جزء اين محور به شمار مي رود.

در باره آثار مترتب بر این پروژه ملی با دكتر عبدالرسول خليلی استاد دانشگاه و كارشناس سرشناس امور مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گفتگویی انجام داده ایم که شرح آن در پی می آید:

تابناک: استاد لطفا بفرمایید اصلي ترين اهدافي كه در توسعه محور ترانزيت و حمل و نقل شرق كشور دنبال می شود بیشتر شامل چه مواردی است؟

چنانچه بخواهیم فهرست وار اهداف را مرور کنیم می توان به این موارد اشاره کرد:

-افزايش نقش و سهم كشور در ترانزيت كالا و حمل و نقل بين المللي .

-افزايش سهم بندر چابهار و محور شرق از زاهدان تا سرخس در بازرگاني داخلي و خارجي و ترانزيت كالا.

-ارتقاي عملكرد بندر چابهار و تلاش در راستاي تبديل آن به يك كانون فعال اقتصادي.

-تقويت پيوند هاي اقتصادي،اجتماعي ،فرهنگي و امنيتي با كشور هاي همجوار شرق و شمال شرقي.

-ارتقاي سطح متوسط در آمد و شاخص هاي توسعه در نواحي تاثیر پذیر ناحیه شرق كشور بخصوص در حوزه خراسان جنوبی .

-كاهش فعاليت هاي غير رسمي اقتصادي و جلوگيري از قاچاق كالا و مواد مخدر.

- ارتقاي نقش و عملكرد منطقه آزاد چابهار و مناطق ویژه اقتصادی مسیر به ویژه بیرجند و فردوس تا سرخس در شمال خراسان رضوی در توسعه ملي و منطقه اي.

تابناک: به افزايش نقش و سهم كشور در ترانزيت كالا و حمل و نقل بين المللي خاصه در محور شرق اشاره داشتید. این هدف چقدر می تواند در رونق اقتصادی شهرها و مناطق تاثیرپذیر در این محور به ویژه خراسان جنوبی تاثیر گذار باشد ؟

این موضوع تا آنجايي اهميت دارد كه بدانيم امروزه صنعت ترانزیتیکی از پرسودترین تجارت های دنیا به شمار می رود و طبیعتأ کشورهایی که در مسیر کریدورهای ترانزیتی قرار می گیرند می توانند بیشترین بهره را از این تجارت ببرند. در حال حاضر حجم گردش پول ،‌انتقال کالا و انرژی بین آسیا و اروپا در حدود 1500 میلیارد دلار در سال است که 120 میلیارد دلار از آن به حمل و نقل مربوط می شود.

در نظر گرفتن درآمد بالقوه 10درصدی برای ایران از درآمد سالیانه 120 میلیارد دلاری ترانزیت کالا بین آسیا و اروپا خود مؤید این نکته است که بهره گیری از این فرصت طلایی سهم بسزایی در کاهش وابستگی به درآمدهای نفتیو رونق اقتصادی مناطق تاثیر پذیر به ویژه خراسان جنوبی دارد.

تابناک: برای رسیدن به این هدف چه الزاماتی باید مورد توجه قرار گیرد؟

براي تحقق اهداف ياد شده، ايجاد مزيت هاي رقابتي در محور چابهار- باجگیران و سرخس براي فعاليت هاي ترانزيت و حمل ونقل كالا بین كشور هاي همجوار به مثابه بازار هدف منطقه اي،تجهيز و تقويت تاسيسات و امكانات بندري چابهار براي حصول به ظرفيت تخليه و بارگيري مورد انتظار،تقويت شبكه هاي زيربنايي ICTو امکانات رفاهي مرتبط با ترانزيت و حمل و نقل در طول محور تا حصول به ظرفيت ترانزيت سالانه، تجهيز ناوگان و زمينه سازي براي گسترش خدمات حمل و نقل در طول محور ترانزيت و حمل ونقل شرق كشور، تجهيز مراكز عمده جمعيتي در طول محور به امكانات اقامتي رفاهي و فني پشتيباني علی الخصوص در استان خراسان جنوبی، تجهيز و تامين منابع مالي لازم از محل اعتبارات دولتي،جذب سرمايه گذاري خارجي به ويژه از كشورهاي ذينفع، منابع فاينانس و سرمايه گذاري بخش خصوصي داخلي و خارجي براي تحقق اهداف تعيين شده،با اولويت فعال سازي محور ترانزيت چابهار – سرخس به عنوان مزيت اصلي،از الزاماتی است که من تاکید دارم.

تابناک: بنابراین تکلیف مناطق آزاد و ویژه مسیر چه باید باشد؟

مساله مهم تشويق صادرات مجدد كالا ازطريق مناطق آزاد و ويژه اقتصادي مسیر، به ویژهتوسعه منطقه آزاد چابهار در جنوب و تسریع در تکمیل و احداث مناطق ویژه اقتصادیفعال و پر تحرک در مسیر به ویژه در بیرجند و فردوس به عنوان مرکز محور و منطقه ویژه سرخس در شمال و توسعه حوزه عمل آنها به منظور انتقال فناوري‌هاي پيشرفته، گسترش و تسهيل توليد، صادرات كالا و خدمات و تأمين نيازهاي ضروري و منابع مالي از خارج با توجه به مشوق‌هاي لازم براي رشد صادرات مجدد است.

صنعت ترانزیت به مثابه پردرآمدترين محور اصلي فعاليت‌هاي مناطق آزاد و ويژه محور شرق ایرانمی تواند كليدي‌ترين راهكاري باشد كه مي‌توان براي رونق فعاليت مناطق آزاد جنوب و شمال شرف و در مرکز محور مناطق ويژه فردوس و بیرجند و جذب سرمايه‌گذاران، فعالان اقتصادي و كارآفرينان بخش خصوصي در این محورباشد. گر چه متاسفانه همانطور که می دانید تدوين آيين‌نامه صادرات مجدد كه می تواند مکمل آيين‌نامه مناطق آزاد و ويژه كشور باشد جزء اساسي‌ترين فعاليت‌هاي مغفول مانده اين حوزه است.

تابناک: مشکل اصلی که تا کنون به اهمیت این صنعت با وجود پتانسیل بالای کشور در ترانزیت و صادرات مجدد کالا توجه نشده چه عواملی بوده است؟

بله این موضوعی است که باید ریشه یابی و رفع مشکل شود. یعنی به رغم اينكه مناطق آزاد و ويژه شرق كشور از امكان دسترسی به راه‌هاي دريايي، زميني و ریلی و هوايي برخوردارند و پل ارتباطي ورود كالاهاي كشورهاي اروپايي و آسيايي جنوب شرق به كشورهاي همجوار و مشترك‌المنافع به شمار مي‌آيند، نبود سيستم خدماتي و نهادهاي مالي توانمند، زير ساخت‌هاي مناسب و برخوردار از استانداردهاي جهاني در صادرات مجدد و نظام بانكي بين‌المللي،‌ چالش‌هاي عميقي را به خصوص برای بهره برداری مناسب از مناطق آزاد و ويژه اقتصادي کشوربه وجود آورده است. از سويي، بهاي تمام شده بسياري از كالاها كه امكان صدور مجدد آنها از طريق این مناطق وجود دارد به علت همطراز نبودن با ساير كشورها مانند سنگاپور، دبي و هنگ‌كنگ، امكان سفارش اين كالاها را از اين مناطق امكان‌پذير نمي‌سازد. از اين رو، مرتفع ساختن چالش‌هاي موجود، فرصت‌هاي بسياري را پيش روي مناطق آزاد و ويژه اقتصادي محور شرق قرار مي‌دهد كه توجه به آنها قابل توجه است.

در حال حاضر ارزش كل صادرات مجدد دنيا حدود 2800 ميليارد دلار است. سنگاپور، هنگ‌كنگ و در مقياس كوچك‌تر دبي سه قطب بزرگ صادرات مجدد جهاني به شمار مي‌‌آيند و درآمد ارزي آنها از صادرات مجدد كالا بيش از درآمد حاصل از صادرات ملي است. در هنگ كنگ بالغ بر 94 درصد ارزش كل صادرات را صادرات مجدد تشكيل مي‌دهد. در دبي اين رقم به 45درصد مي‌رسد. تنها ارزش صادرات مجدد دبي به ايران در گذشته حدود 10ميليارد دلار بوده است و ساماندهی این فعالیت در محور شرق به مرکزیت فردوس از طریق بارانداز زمینی- هوایی- ریلی شرق و مرتبط با افغانستان می تواند سالانه به رقم قابل ملاحظه ای برسد.

با توجه به تراز تجاري منفي دبي با كشورهاي صادركننده كالا به آن، وارونگي سرمايه و بحران هاي مالي كه هرازگاهي به عنوان ذات اقتصاد بازار غرب بوجود مي آيد، فرصتی مغتنم براي توسعه و رشد صادرات مجدد از طريق مناطق آزاد و ويژه اقتصادي شرق کشور است كه پيشينه آنها به قانون برنامه اول توسعه در سال 1368 مي‌رسد. از اين‌رو توجه به بازارهاي كشورهاي آسياي ميانه و آفريقا، عراق،عمان ،يمن، افغانستان، پاكستان و برخي كشورهاي حاشيه خليج‌فارس براي صادرات مجدد انواع كالاهاي با ارزش افزوده بالا بايد در اولويت اين مناطق قرار گيرد. مناطق آزاد و ويژه اقتصادي ايران مي‌توانند ارزان‌ترين بازار براي صدور مجدد فرآورده‌هاي فناوري اطلاعات اعم از سخت‌افزار و نرم‌افزار باشد. به علاوه مونتاژ محصولات تحت ليسانس و توليدات شركت‌هاي بزرگ بين‌المللي مي‌تواند از جمله زمينه‌هايي براي رشد صادرات مجدد به بازارهاي هدف منطقه‌اي مناطق آزاد و ويژه اقتصادي ايران باشد تا ضمن ايجاد فرصت‌هاي جذب سرمايه‌گذاري ايراني و خارجي، زمينه‌ساز فرصت‌هاي جديد شغلي براي ايجاد اشتغال و به‌كارگيري نيروي كار در اين مناطق باشد. همچنين اجراي پروژه‌هاي جديد شامل طرح‌‌هاي فولاد، لوازم ساختماني، ماشين‌آلات و وسايل حمل و نقل كه در حال حاضر دبي از طريق آنها به دنبال گسترش مناسبات تجاري و ارتقاي جايگاه گذشته خويش است، از اهميت چشمگيري براي رشد صادرات مجدد در مناطق آزاد و ويژه اقتصادي شرق کشور برخوردار است و اكنون كه سياست هاي برنامه ششم توسعه در حال بررسي و تدوين است، توجه به راهكار صادرات مجدد در مناطق آزاد و ويژه اقتصادي محور شرق متناسب با سياست هاي اقتصاد مقاومتي ضرورت بسيار دارد.

تابناک: بر پای فرمایشات جناب عالی، کشور ما چرا نمی تواند به این پایه از توانمندی که سایر کشورهای کمتر برخوردار از آن بهره برداری می کنند برسد؟

موقعیت جغرافیایی مناطق ویژه و آزاد شرق کشور به گونه ای است که هرکدام می تواند ارتباط اقتصادی بخشی از کشورهای همسایه را تحت پوشش خود قرار دهند .

چابهار و ارتباط آن با کشورهای آسیای میانه از طریق محور شرق به عنوان نقاطی استراتژیک برای ارتباط ایران با کشورهای عضو ECO و بویژه هند –،عمان،يمن،پاکستان وافغانستان ا زاهمیت ویژه ای برخوردارند. منطقه آزاد اروند در جنوب غرب ایران هم راه ورود به بازارهای عراق است و موقعیت ویژه این منطقه و نیازهای اساسی کشور عراق هم زبانی اهالی و ساکنین منطقه و مراودات و مردم دو طرف مرز اهمیت این منطقه را دو چندان می کند .

در محور شرق اولین گام باید صادرات مجدد به عنوان یک هدف در فعالیت مناطق ویژه لحاظ شود و این هدف به ماموريت اصلي و کمیت پذير تبدیل شود و برای تحقق آن در دوره هاي زماني مشخص برنامه ريزي گردد و از سازمانهای مناطق رسیدن به اهداف کمی سالیانه صادرات مجدد مبنای ارزیابی فعالیت آنان قرار گیرد .

شناسائی بازارهای هدف ،در اين خصوص بسيار مهم است.اگرچه بازارهای هدف برای مناطق بطور کلی مشخص است ولی تبیین و ترسیم این بازارها برای مناطق تحت عنوان بازارهای صادرات مجدد می تواند به ترسیم اهداف کمک نموده از پراکنده کاري جلوگیری و مانع رقابت کاذب درونی بین مناطق شود .

تابناک: به عنوان حرکت اولیه با چه کالاهایی می توان برای صادرات مجدد فعالیتی را ساماندهی کرد؟

تعیین کالاهای هدف برای مشخص کردن نقش آنها بسيار مهم است. گفتني است در حال حاضر ایران به تنهایی مقصد ۲۵ درصد صادرات مجدد چای بسته بندی شده از امارات است و پس از آن عراق ، و کشورهای ازبکستان –ترکمنستان–تاجیکستان و آذربایجان قرار دارند .با شناخت این مساله مي توان به اهمیت تبدیل مناطق آزاد و ویژه اقتادی مسیر به مراکز بزرگ تجارت چای و امثالهم پی برد . در این مورد حتی مي توان اميدوار بود که محوریت صادرات مجدد چای به ایران از دبی به چابهار یا شرق ایران منتقل شده و در استمرار این وضعیت دستیابی به بازار چای افغانستان ، ازبکستان و ديگر كشورها قابل توجه خواهد بود .

نمونه دیگر از تعیین کالای هدف ،نقش واردات خودرو درآمار صادرات مجدد امارات متحده عربي است . بر اين اساس ، اين كشور دومین بازار مهم اتومبیل پس از عربستان در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است. اين مساله با توجه به اهميت توليد خودرو در مناطق مستعد مورد تاكيد دولت نیز بوده است و چابهار حتی به مثابه قطب سوم توليد خودرو كشور با توجه به برند هاي مهم جهاني مطرح شده است. در اين مورد مونتاژ خودرو از طريق واردات SKDو صادرات مجدد آن به كشورهاي هدف حايز اهميت است. همچنين اعطای امتیاز واردات خودرو به کشور از طريق مناطق ویژه شرق کشور می تواند این مناطق را به مراکز رقابتی دپوی خودرو تبدیل كرده و سهم صادرات مجدد خودرو از دبی به ایران را به این مناطق منتقل كند. از سوی دیگر زمینه ایجاد خوشه هاي صنعتی تولید لوازم و قطعات یدکی خودرو را در صنعت این مناطق به وجود آورد. از این راه می توان صادرات مجدد خودرو به افغانستان و کشورهایCIS را نیز گسترش داد .

تابناک: آیا نکات دیگری هم باقیمانده که باید پیگیری شود ؟

رسمیت دادن به پذیرش اسناد تجاری گمرکی مناطق آزاد و ویژه اقتصادیهم از نكات مهم است.گفتني است در حال حاضر برای واردات از دبی و سایر کشورهای منطقه به کلیه مرزهای ورودی کشور هیچ گونه محدودیتی وجود ندارد . گمرکات مرزی اسناد حمل و تجاری کشور صادر کننده را مورد پذیرش قرار داده و برای ورود یا ترانزیت کالا ، این اسناد و پلمپ کشور مبدا را مورد قبول قرار می دهند . در مواردی که امکان عبور کامیونهای کشور مبدا بر اساس کنوانسیون تیر وجود دارد محدودیتی برای تردد با کامیون کشور مبدا وجود ندارد ولی هنگامی که این موضوع به مناطق آزاد و ویژه کشور می رسد اسناد گمرکی و تجاری این مناطق برای گمرک کافی نبوده و تشخیص گمرک ترانزیت کننده و پذیرش اسناد وارداتی اولیه ملاک گمرک است .این امر موجب عدم اعتماد و امنیت سرمایه گذاری شده و بوروکراسی را دو چندان می كند . به همین منظور صدور دستورالعمل ترانزیت کالاهای مناطق آزاد و ویژه به کشورهای مقصد بر اساس تقاضای هر منطقه و اسناد ارائه شده می تواند گام مفید و موثری در این امر باشد .

همچنین اعطای مجوز حمل کالاهای ترانزیتی و صادرات مجدد به وسیله خودروهای پلاک هر منطقه به کشورهای هدف می تواند به صادرات مجدد این مناطق کمک كند .

تابناک: بازهم موردی را لازم میدانید که در تابناک مطرح شود ؟

بله قرار گرفتن مناطق آزاد و ویژه کشور در مجموعه دیپلماسی تجاری کشور هم بسيار مهم است.به طوري كه در حال حاضر مبادلات تجاری ایران با برخی کشورها از جمله افغانستان در شرق، عراق در غرب وحتی برخي كشورهاي آفریقا مي تواند با منشا گرفتن از خطوط اعتباری اعطایی ایران به این کشورهامانند ۵۰۰ میلیون دلار خط اعتباری ایران به عراق یا ۲۰۰ میلیون دلار خط اعتباری ایران به کنیا انجام شود.

قرار گرفتن مبادلات تجاری مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران با این کشورها در این مسیر بر اساس استفاده از خطوط اعتباری فوق مي تواند موجب توسعه صادرات مجدد در اين مناطق باشد .توجه به اين موضوع در توافق نامه هاي اقتصادي ميان ايران و ساير كشورها از اهميت زيادي برخوردار است.

تابناک: بحث فعالیت بانک های خارجی در مناطق آزاد و ويژه اقتصادي چه جایگاهی دارد؟

به موضوع مهمی اشاره کردید . بله قطعا ایجاد بانکهای خارجی در مناطق آزاد و ويژه اقتصادي هم بر اساس ترنوور مالي بالا مي تواند زمينه ساز حضور سرمايه گذاران خارجي در اين مناطق براي استفاده از مشوق هاي مالي و بانكي باشد.

تعیین تکلیف ایجاد بانکهای خارجی در مناطق آزاد و ويژه اقتصادي و اعطای تسهیلات بانک های داخلی به تجار و بازرگانانی که صادرات مجدد کالای جزء فعالیت های اصلي آنها است بايد مورد توجه قرار گيرد.

تابناک: از فرصتی که به ما دادید صمیمانه سپاسگزاریم ... آیا نکته ای باقی مانده است که تذکر بدهید ؟

بله این نکته هم مهم است که به منظور تشویق تجار و فعالان اقتصادی به توسعه صادرات مجدد و انتخاب این فعالیت به عنوان یک فعالیت اقتصادی ارزشمند باید مشوق های صادراتی به صادرات مجدد نیز تسری داده شود .

راه اندازی هاب سوخت یا محصولات باغی و کشاورزی و دامی در مناطق ویژه اقتصادیبیرجند و فردوس به عنوان بزرگترین و مهمترین پایگاه توسعه صادرات مجدد شرق کشور و ارزش فوق العاده محصولاتیمثل زعفران و انار و داروهای گیاهی برای صادرات مجدد باید مورد توجه قرار گیرد.

توجه به حضور بخش خصوصی در توسعه صادرات در مناطق آزاد و ويژه و ارج گذاري به ارزشهای اقتصادی و توسعه ای این بخش از مناطق آزاد و ويژه مي تواند موجب دلگرمي و حضور گسترده آنها براي كسب سود مورد انتظار و ايفاي نقش آنان در دوره پسا تحريم شود.

حضور فعال و گسترده مناطق آزاد و ويژه اقتصادي در نمایشگاههای تخصصي بین المللی ،از نكات مهم دیگر براي بازاريابي خارجي از طريق حضور در بازار هاي هدف است.اعطای سوبسید حضور در این نمایشگاهها به بخش خصوصی با هدف تشویق و ترغیب آنان به حضور فعال در عرصه اقتصاد بین الملل و ارائه مزیت های مناطق آزاد و ویژه به تجار و فعالین اقتصادی کشورهای هدف می تواند به عنوان عامل تسهیل کننده دیگر براي جذب بازار مورد توجه قرار گیرد .

بکار گیری اين موارد مي تواند موجبات ایفای نقش اساسی این مناطق در صادرات مجدد کالا شود و تاثير به سزاي آنها در رشد اقتصادي كشور را فراهم كند.

منبع: تابناک
اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار